Zdrowie psychiczne to niezwykle rozległa dziedzina i obszar zainteresowań zarówno psychologów, psychoterapeutów, jak i psychiatrów. Wszyscy ci eksperci służą pomocą w odzyskiwaniu zdrowia psychicznego i emocjonalnej równowagi. Każdy z nich pracuje jednak inaczej, inne są również jego możliwości i kompetencje. Do kogo udać się z jakim problemem? Odpowiadamy!
Psycholog – kto to taki i kiedy może nam pomóc?
Kim jest psycholog? Psycholog to osoba, która ukończyła studia wyższe na kierunku psychologii. Na większości uczelni studia są jednolite i trwają 5 lat. Zdarza się, że studia podzielone są na trzyletnie licencjackie i dwuletnie magisterskie. W trakcie studiów można wybrać określone specjalności (nie mylić ze specjalizacją!) np. psychologia biznesu, społeczna, sądowa, edukacyjna, kliniczna dziecka lub osób dorosłych – które obejmuje bloki tematyczne pogłębiające wiedzę i umiejętności praktyczne z wybranych obszarów.
Jakie uprawnienia posiada psycholog? Zakres działań psychologów jest niezwykle szeroki. Psycholog udziela wsparcia na różnych płaszczyznach. Często pracuje w ośrodkach świadczących pomoc psychologiczną, udziela porad, zajmuje się interwencją psychologiczną, a także psychoedukacją. Co więcej, psychologowie mogą diagnozować także różne zaburzenia, takie jak ADHD, autyzm, zaburzenia osobowości czy zaburzenia lękowe oraz przeprowadzać badanie np. poziomu inteligencji.
Teorię zawsze uzupełnia praktyka. W pracy psychologa niezbędne jest doświadczenie – to także ono pozwala na stawianie trafnej diagnozy i efektywne leczenie zaburzeń i okazywanie wsparcia. Aby zdobyć pełne uprawnienia do pracy w swojej specjalizacji, każdy psycholog powinien (choć w niektórych programach nie jest to obowiązkowe) odbyć staż. Dzięki uczestniczeniu w konferencjach, kursach, szkoleniach poszerzają swoją wiedzę i doskonalą umiejętności.
Co ciekawe, kompetencje psychologów są różnorodne. Często psychologowie decydują się na rozszerzanie swoich kompetencji na drodze kształcenia specjalizacyjnego. Wiele osób decydujących się na pracę psychologa wybiera specjalizację Kliniczną, która jest formą kształcenia podyplomowego i trwa 4 lata.
Kiedy szukać pomocy u psychologa?
Wsparcie psychologa potrzebne jest nie tylko w momentach kryzysu. W świadomości wielu osób wciąż funkcjonuje błędne przekonanie, że psycholog pomaga jedynie osobom chorym lub pogubionym, niemogącym sprostać codziennym wyzwaniom.
Nic bardziej mylnego!
Pomoc psychologiczna jest korzystna nie tylko dla osób borykających się z zaburzeniami. Psycholog udziela pomocy również wtedy, kiedy pacjent zmaga się z trudną sytuacją, pogorszeniem się nastroju, problemami emocjonalnymi, rodzinnymi. Psycholog to często pierwsza osoba, do której zgłaszają się osoby zaniepokojone stanem swoim lub swoich bliskich. Jego pomoc zazwyczaj jest doraźna. To właśnie wyspecjalizowany psycholog jest w stanie postawić diagnozę i skierować pacjenta do psychiatry lub psychoterapeuty. Dysponuje on wieloma narzędziami, potrafi odpowiednio przeprowadzić wywiad, rozmowę, a także wykonać niezbędne testy psychologiczne. Zdarza się oczywiście, że czasem potrzebne jest bardzie długoterminowe wsparcie.
Psychoterapeuta – kiedy udać się na wizytę?
Psychoterapeuta zazwyczaj pracuje z pacjentami, prowadząc ich terapię. Czas współpracy pacjenta z psychoterapeutą jest indywidualny – terapia nie musi być długa. Jak już wspominaliśmy, psycholog udziela wsparcia doraźnego, diagnozuje pacjenta i określa jego potrzeby. Kiedy problemy, zaburzenia pacjenta nasilają się lub stale wracają, nieodzowna będzie pomoc psychoterapeuty. Pamiętajmy, że to nie psycholog prowadzi psychoterapię. By móc się tego podjąć, trzeba ukończyć czteroletni kurs i zdobyć dyplom psychoterapeuty. Najczęstszymi powodami zgłoszenia się na psychoterapię są: zaburzenia lękowe i osobowościowe, przewlekły stres, stany depresyjne, stany lękowe, niska samoocena, poczucie pustki i braku sensu. Terapia nie zawsze jest prowadzona w formie sesji psychoterapeutycznej, w której uczestniczą psychoterapeuta oraz pacjent. Wśród rodzajów psychoterapii, oprócz indywidualnej, znajdziemy także: psychoterapię par, psychoterapię rodzin czy psychoterapię grupową.
Psychoterapia pomaga osobom, które doświadczyły traum, chorób (także fizycznych), trudnych przeżyć. Wspiera także pacjentów, którzy borykają się z wieloma trudnościami, także w kontaktach interpersonalnych czy zawodowych. Psychoterapia pozwala pacjentom lepiej zrozumieć siebie, swoje własne potrzeby, marzenia, aspiracje. Wspiera w dążeniu do lepszego samopoczucia i rozwoju. Psychoterapeuta pomaga nie tylko osobom zmagającym się z problemami, kryzysem. Pomaga również w rozpoznaniu sposobu myślenia pacjenta, mechanizmów zachowań , często destrukcyjnych.
Czy psychoterapeuta musi być psychologiem?
Aby uzyskać dyplom psychoterapeuty, nie trzeba być psychologiem. A jednak psychoterapeuta musi mieć wyższe wykształcenie. Jest to także osoba, która ukończyła czteroletnie szkolenie organizowane przez jedno z uprawnionych do tego stowarzyszeń (np. Polskie Towarzystwo Psychologiczne). Psychoterapeuci przechodzą nie tylko wieloletni kurs, ale i własną psychoterapię – także dzięki niej poznają siebie, swoje trudności, ograniczenia i są w stanie efektywniej pracować z pacjentami. Podlegają superwizji, czyli pewnego rodzaju nadzorowi, prowadzeniu przez doświadczonego mentora, również psychoterapeutę.
Psychoterapeuci decydują się na pracę w jednym z nurtów psychoterapeutycznych, specjalizują się w nurtach m.in. psychodynamicznym, systemowym, integracyjnym, humanistycznym, analitycznym czy poznawczo-behawioralnym. Wybór nurtu jest istotny ze względu na swój charakter – nurt wiąże się bowiem z konkretnym sposobem pracy psychoterapeuty, settingiem (będącym niejako ramą pracy danego psychoterapeuty z pacjentem, określającą główne zasady i założenia), natomiast należy pamiętać, że badania wskazują na to, że skuteczność psychoterapii w wyżej wymienionych nurtach jest podobna.
Czy psycholog lub psychoterapeuta może wystawić receptę?
Ani psycholog, ani psychoterapeuta nie przepisują pacjentowi leków, nie wystawiają zatem recept. O tym, że pacjent potrzebuje leczenia farmakologicznego, decyduje wyłącznie lekarz psychiatra (specjalista po studiach medycznych i specjalizacji w kierunku psychiatrii). Jeśli psycholog albo psychoterapeuta podczas konsultacji psychologicznej lub sesji psychoterapeutycznej zauważy, że pacjent powinien udać się na konsultację psychiatryczną, w trosce o dobro pacjenta zachęci go do udania się na taką wizytę. Czasami zdarza się, że psychiatra jest również psychoterapeutą (ukończył odpowiedni, długoletni kurs). Jednak nawet jeśli posiada uprawnienia do prowadzenia psychoterapii, psychiatra nie powinien łączyć ról.